Vereniging

De Koninklijke Vereniging van Vrienden der Aziatische Kunst

De Koninklijke Vereniging van Vrienden der Aziatische Kunst (KVVAK) is op 29 juni 1918 opgericht door ingenieur en kunstliefhebber H.F.E. Visser (1890-1965) en de verzamelaar en handelaar G.J. Verburgt met het doel grotere bekendheid te geven aan hoogwaardige Aziatische kunst, de belangstelling ervoor te stimuleren en de wetenschapsbeoefening op dit gebied te bevorderen. Enkele jaren na de oprichting van de KVVAK werd een begin gemaakt met het verzamelen van een collectie Aziatische kunstvoorwerpen van hoog niveau. Nadrukkelijk werden en worden geen volkenkundige gebruiksvoorwerpen bijeengebracht, maar kunstvoorwerpen die voor de eigen cultuur in de landen van herkomst zijn vervaardigd. Geen exportkunst en geen gebruiksvoorwerpen, maar unieke kunstobjecten die ook in Azië zelf tot het hoogste niveau worden gerekend. Dankzij kapitaalkrachtige particuliere donateurs, vaak zelf verzamelaars, kon de vereniging een reeks topstukken aankopen waarmee zij in één keer internationale vermaardheid verwierf. Hierin onderscheidt de collectie van de KVVAK zich wezenlijk van die van de volkenkundige musea in Nederland. Zij is daarin uniek en om die reden niet in Leiden bij het Museum voor Wereldculturen ondergebracht, maar bij het belangrijkste kunstmuseum van Nederland: het Rijksmuseum. De ook internationaal hoog gewaardeerde collectie is nog altijd volledig particulier eigendom maar goed zichtbaar voor publiek door het langdurig bruikleen aan het Rijksmuseum en daar te zien in het eigen ‘huis’: Het Aziatisch Paviljoen. Nog altijd verzamelt de KVVAK in samenspraak met de afdeling Aziatische Kunst van het Rijksmuseum, die nu vier conservatoren voor Aziatische kunst telt, vanuit het oorspronkelijke gedachtegoed: met de nadruk op de inheemse esthetiek.

Bestuursleden van het eerste uur
De eerste voorzitter van de vereniging was H.K. Westendorp, een bekende verzamelaar van voornamelijk Japanse keramiek. De oprichters werkten nauw samen met prof. N.J. Krom en dr. T. Van Erp, beiden bekend van hun archeologische werk op Java. In de eerste jaren van de KVVAK waren verzamelaars uit de koloniën van cruciaal belang voor de KVVAK voor zowel bruiklenen als schenkingen en donaties. In deze jaren van de vereniging bestonden de bestuursleden uit industriëlen, wetenschappers en zakenlieden zoals jhr. Hugo Loudon (bestuurder bij Koninklijke/ Shell), Willy van der Mandele (directeur van de bank Vermeer & Co., lid van de raad van toezicht van de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten en kunstverzamelaar), Elie van Rijckevorsel (welgesteld wetenschapper en verzamelaar, oprichter Erasmus Stichting, donateur Museum Land- en Volkenkunde) en Mari Paul Voûte (medeoprichter Rembrandt-syndicaat). Bekende leden waren onder anderen islamoloog prof. C. Snouck Hurgronje, Anton Philips, de Rembrandt-kenner Frits Lugt, A.G. Kröller en zijn vrouw H. Kröller-Müller, diverse diplomaten en ook ontwerpers als Jan Eisenloeffel, Jaap Gidding en de architect K.P.C. de Bazel.

Collectie
De collectie telt momenteel ongeveer 1850 objecten en geniet internationale bekendheid. Deze verzameling is sinds 1952 in bruikleen bij het Rijksmuseum te Amsterdam en vormt daar het hoofdbestanddeel van de afdeling Aziatische Kunst. In 2013 opende het nieuwe Aziatisch Paviljoen in het Rijksmuseum, waar delen van de collectie in volle glorie zijn tentoongesteld. Door aankopen, schenkingen en legaten breidt de collectie zich nog steeds uit. Zij bestaat uit goede representanten van de belangrijkste kunstuitingen in Azië, voornamelijk op het gebied van Chinese oude kunst, Japanse schilder- en beeldhouwkunst en kunstwerken uit Indonesië, maar ook kunst uit India, Thailand, Laos, Sri Lanka en Korea is vertegenwoordigd. Belangrijke voorbeelden zijn onder meer het Zuid-Indiase beeld van de Dansende Shiva uit de 12^de eeuw (collectienr. MAK 187) en de Chinese houten sculptuur van Guanyin (MAK 84), eveneens uit de 12^de eeuw, die beide een hoogtepunt in zowel de collectie van de KVVAK als die van het Rijksmuseum zijn. Ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum in 1993 werden twee Japanse kamerschermen aangekocht (MAK 1464) en om de opening van het Aziatisch Paviljoen in 2013 luister bij te zetten, werd een bijzonder 18^de eeuws Chinees porseleinen bord dat beschilderd is met het wapen van Amsterdam, verworven (MAK 1733). Het collectiebeleid van de vereniging is erop gericht om alleen absolute topkwaliteit te verwerven. De KVVAK verwerft haar stukken in samenspraak met de conservatoren van het Rijksmuseum. Het Rijksmuseum en de KVVAK houden zich in het aankoopbeleid aan de richtlijnen van het UNESCO-verdrag van 1970, dat illegale import, export en handel in internationaal cultureel erfgoed verbiedt en voorkomt.

Herkomst

De Koninklijke Vereniging van Vrienden der Aziatische Kunst (KVVAK) is begaan met het debat rond herkomst en is zich bewust van de mogelijk complexe afstamming van sommige van haar collectiestukken. De KVVAK zet zich samen met onder meer het Rijksmuseum in om onderzoek naar herkomst te ondersteunen en volledige verhalen van haar collectie aan het publiek over te brengen. De KVVAK streeft naar het versterken van duurzame uitwisselingen met internationale culturele organisaties en met name in de landen die verbonden zijn met de oorsprong van de collectiestukken. De collectie van de KVVAK is voor het overgrote deel in langdurig bruikleen ondergebracht bij het Rijksmuseum, maar is een privécollectie en valt daarom niet onder het restitutiebeleid van de Nederlandse Staat. Het bestuur van de KVVAK is derhalve bezig een beleid te ontwikkelen over hoe om te gaan met restitutieverzoeken. Dit beleid zal met de betrokken organen binnen de vereniging en stakeholders daarbuiten worden besproken en daarna worden gepubliceerd.

Schenkingen en legaten
Ook door schenkingen en legaten zijn prachtige stukken en collecties in de verzameling van de KVVAK terecht gekomen. Zo hebben de heer en mevrouw Westendorp in 1968 hun collectie Kakiemon porselein en Japanse kunstvoorwerpen, waaronder Japanse lakdozen, tsuba en inro’s, gelegateerd aan de VVAK. Ook prof. dr. Maartje Draak (1907-1995) heeft haar grote collectie Aziatische kunst nagelaten aan de vereniging. Veel objecten zijn toen toegevoegd aan de collectie en daarnaast werden objecten geveild. De opbrengst hiervan vormt de basis van het Maartje Draak Fonds dat is bestemd voor het doen van aankopen voor de collectie van de vereniging en voor het financieren van activiteiten gericht op het vergroten van de kennis van Aziatische Kunst. De KVVAK ontvangt nog geregeld donaties en schenkingen. Zo heeft dr. Barbara Harrison (1922-2016), die tussen 1976 en 1987 directrice van Keramiekmuseum Princessehof Leeuwarden was, haar collectie keramiek en haar bibliotheek gelegateerd aan de KVVAK. Een andere recente overdracht is die van een grote collectie Zuidoost-Aziatisch textiel, voorheen de collectie Dees-van der Star, die zich bevond in het inmiddels gesloten museum Nusantara. De gemeente Delft heeft deze collectie overgedragen aan de KVVAK. Overigens is de vereniging door de belastingdienst aangemerkt als een algemeen nut beogende instelling (ANBI), wat betekent dat schenkers onder voorwaarden hun schenking van de inkomsten- of vennootschapsbelasting kunnen aftrekken en er geen schenk-of erfbelasting afgedragen hoeft te worden.

Aziatische Kunst en activiteiten
De vereniging publiceert het tijdschrift Aziatische Kunst. Dit tijdschrift heeft een onafhankelijke, zelfstandige redactie en verschijnt drie keer per jaar. De artikelen zijn van de hand van de conservatoren van het Rijksmuseum en gerenommeerde wetenschappers op het gebied van Aziatische kunst in binnen- en buitenland. De vereniging is zeer actief in het organiseren van excursies, lezingen en cursussen voor haar ruim 650 leden. Ook heeft de KVVAK in 2016 een tiendaagse reis naar Zuid-China georganiseerd. De leden worden op de hoogte gehouden van relevante beurzen en veilingen, recent verschenen publicaties en tentoonstellingen in binnen- en buitenland. De vereniging kent een aantal commissies waarin specifieke onderwerpen aan bod komen: keramiek, reizen, excursies, Zuidoost-Azië en interactie Oost-West. De bibliotheek van de KVVAK is ter inzage in het Rijksmuseum. Tenslotte heeft de KVVAK aan de Universiteit te Leiden de leerstoel ‘Materiële geschiedenis van de wisselwerking tussen Azië en Europa’ ingesteld. Deze werd tot november 2009 bekleed door prof. dr. C.J.A. Jörg. Van 2013 tot 2018 heeft de KVVAK, dankzij steun van leden en van de Jan Menze van Diepen Stichting, opnieuw een leerstoel aan de Universiteit Leiden kunnen mede-financieren. Prof.dr. Anne Gerritsen bekleedde in die periode de ‘Kikkoman Chair for the study of Asia-Europe intercultural dynamics’. Met ingang van het academische jaar 2018-2019 is Gerritsen voor vier jaar herbenoemd op de leerstoel ‘Chair of Asian Art’.

De KVVAK 100 jaar
De resultaten van de inspanningen van de KVVAK zijn na 100 jaar velerlei: de vereniging heeft een internationaal vooraanstaande collectie Aziatische kunst bijeengebracht, die beheerd en tentoongesteld wordt in het Rijksmuseum. Een vergelijkbare publieke collectie van dergelijke kwaliteit bestaat niet in Nederland. De samenwerking met het Rijksmuseum zorgt voor continuïteit in de collectie, een goed beheer, en eveneens een bijdrage aan de wetenschap in de vorm van het tijdschrift Aziatische Kunst. De vereniging leeft en bruist. Naar de toekomst wordt ook gekeken: er zal meer aandacht besteed worden aan moderne Aziatische kunst en de vereniging zet zich in voor de aanwas van jongere leden. Een educatieprogramma is opgezet voor jongeren. De vereniging is uitgebreid met naast het bestuur een professioneel secretariaat, een professionele website en een Raad van Advies, waar gerenommeerde hoogleraren en kenners van Aziatische kunst lid van zijn.

Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de KVVAK in 2018 heeft de vereniging in samenwerking met het Rijksmuseum een symposium georganiseerd over vele facetten van Aziatische kunst. Internationale wetenschappers spraken op dit symposium en zij zullen hun bijdrages publiceren in Aziatische Kunst. Ook was er een jubileumexpositie in De Nieuwe Kerk over het leven van Boeddha, die in september 2018 opende en waarin sculpturen uit de collectie van de KVVAK waren opgenomen. Deze tentoonstelling was een aanvulling zijn op de jubileumopstelling in het eigen huis van de KVVAK: het Aziatisch Paviljoen van het Rijksmuseum. Ook werden er een reeks bijzondere 100 jaar lezingen, jubileumuitgaves van Aziatische Kunst, een feestelijke “100 jaar” receptie en extra activiteiten van de commissies georganiseerd.

Op 22 juni 2018 is door de commissaris van de Koning het predicaat ‘Koninklijk’ toegekend aan de KVVAK.

Het jaarverslag 2023 van de Koninklijke Vereniging voor Aziatische Kunst vindt u hier.

Heeft u vragen of opmerkingen over deze website neem dan contact op met Alice Rijkels