KVVAK-middag met lezingen over de Chinese ivoren puzzelbal en A.E. van Braam Houckgeest als VOC-reiziger en verzamelaar

Datum: 27 november om 14.00 uur

Locatie: Auditorium Rijksmuseum, Amsterdam

• Chinese ivoren puzzelballen, door Robert van Liere
• Verzamelaar A.E. Van Braam Houckgeest, door Dawn Odell
• De VOC-reis o.l.v. A.E. van Braam Houckgeest naar het Chinese hof, door Nanet van Braam Houckgeest

Let op: Neem voor het event uw bevestiging en uw KVVAK-ledenpas mee. Voor ontvangst in het Auditorium volgen wij de richtlijnen van de overheid. We vragen u bij de ingang om een coronatoegangsbewijs. Dit kan zijn een negatieve testuitslag, een vaccinatiebewijs of een bewijs dat u hersteld bent van corona. Met CoronaCheck of via CoronaCheck.nl kunt u deze coronabewijzen aan ons laten zien. Dank voor uw medewerking. 

Chinese ivoren puzzelballen staan bekend om hun schoonheid, hun finesse en hun vermogen om de nieuwsgierigheid van de kijker te wekken. Een ivoren puzzelbal bestaat uit verschillende vrij roterende concentrische bollen, “lagen” genoemd, waarin sierlijke decoratieve opengewerkte patronen zijn uitgesneden. In de meeste gevallen zijn veertien kegelvormige “kijkgaatjes” door elke laag heen gestoken, waardoor een glimp van de interne structuur zichtbaar wordt.

Chinese ivoren puzzelballen worden gemaakt door ze op een draaibank te draaien; boor- en boor- en snijwerktuigen worden in de draaibank geplaatst en gebruikt om het werkstuk vorm te geven. Het maken van een ivoren puzzelbal vereist aanzienlijke oefening, en een hoge mate van vaardigheid en geduld. Het vervaardigingsproces en het gereedschap roepen verschillende kunsthistorische vragen op. Bijvoorbeeld: volgden de ambachtslieden in de achttiende eeuw een vaste procedure bij het maken van ballen? Welke gereedschappen werden gebruikt en hoe? Hoe zijn deze gereedschappen geëvolueerd in de loop der tijd? Is er een verband tussen het aantal lagen in een bal en de nauwkeurigheid vereist van de gereedschappen en het fabricageproces?

In deze lezing behandelt Robert van Liere enkele van deze vragen en een niet-invasieve computationele methode voor het analyseren van het fabricageproces. Deze methode maakt gebruik van Computed Tomography (CT), waarin een reeks van röntgenfoto’s wordt verkregen om een digitaal 3D-computermodel van de ivoren bal te genereren. Het voordeel van CT is dat het niet-destructief is, en zeer nauwkeurige 3D-beelden van de bal kunnen worden gemaakt. Morfologische eigenschappen van een bal worden gemeten aan de hand van de digitale weergave. Op deze manier wordt het maakproces van een puzzelbal duidelijk gemaakt.

 Meer informatie

Het onderzoeksproject van Robert van Liere en Ching-ling Wang (website Rijksmuseum).

Rijksmuseum Bulletin 69/3 (2021) ‘Revealing the Secrets of Chinese Ivory Puzzle Balls: Quantifying the Crafting Process using X-ray Computed Tomography’.

Om meer vergelijkingsmateriaal te verzamelen zoeken de onderzoekers publieke en private collecties die geïnteresseerd zijn in een samenwerking. Belangstellende KVVAK-leden kunnen contact opnemen met een van de onderzoekers of zich melden via info@kvvak.nl.

Bio Robert van Liere
Prof.dr.ir. Robert van Liere is senior onderzoeker bij het Centrum voor Wiskunde en Informatica (CWI) in Amsterdam, waar hij leidinggeeft aan de onderzoeksgroep Visualisatie en Virtuele Realiteit. Hij is tevens parttime hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven. Voordat hij in 1985 bij het CWI kwam, werkte hij bij TNO-IBBC, een Nederlands instituut voor bouw- en constructieonderzoek in Rijswijk.

Van Liere promoveerde in de informatica aan de Universiteit van Amsterdam en behaalde een mastergraad in de informatica aan de Universiteit van Delft. Zijn onderzoeksinteresse betreffen interactieve visualisatie, virtuele realiteit en mens-computer interactie. Hij heeft in verschillende programmacommissies gezeten, is betrokken geweest bij de organisatie van verschillende workshops/symposia/conferenties, en is lid van de IEEE en EuroGraphics.

Van Liere is geboren in Beiroet, Libanon. Hij heeft het geluk vele landen gewoond en bezocht te hebben en veel verschillende culturen gezien te hebben. Voordat hij naar Nederland verhuisde, woonde hij in Syrië (1956-1964), Libanon (1964-1967) en Thailand (1967-1974). Zijn hobby’s zijn transcontinentale reizen en fietsen.

Aan het eind van de achttiende eeuw verhuisde de voormalige VOC-werknemer A.E. van Braam Houckgeest van Azië naar de pas opgerichte Verenigde Staten. Hij bouwde een landgoed buiten Philadelphia, dat hij China Retreat noemde en waar hij een uitmuntende collectie Chinese kunst tentoonstelde. In deze lezing wordt de geschiedenis van de collectie besproken en wordt stilgestaan bij de Chinese kunstenaars die de collectie maakten, de Nederlander die ze verzamelde en het Amerikaanse publiek dat ermee in aanraking kwam.

Bio Dawn Odell
Dawn Odell is universitair hoofddocent kunstgeschiedenis aan het Lewis & Clark College in Portland, Oregon, waar zij lessen geeft over vroegmoderne Europese en Oost-Aziatische kunst. Haar onderzoek richt zich op de uitwisseling van objecten en artistieke praktijken tussen China, Europa en Noord- en Zuid-Amerika in de zeventiende en achttiende eeuw. Haar recente essays gaan over de domesticatie van Chinees porselein in Nederland, Nederlandse boekkunst en poëtische schildertradities in Oost-Azië, en een “Chinees” scherm in Jakarta, Indonesië. Dr. Odell is bezig een boek te schrijven over het onderwerp van deze lezing, A.E. van Braam Houckgeest en zijn verzameling Chinese kunst.

In haar presentatie over het in november 2021 verschenen boek Per Palankijn naar Peking neemt Nanet van Braam Houckgeest de KVVAK-leden mee op reis met een 18^e-eeuwse Nederlandse delegatie van de VOC, die in 1795 vier weken te gast was aan het hof van Keizer Qianlong. Andreas Everardus van Braam Houckgeest (1739-1801) hield van de reis van Kanton naar Peking (en terug) en van het verblijf bij de keizer een memoriaal bij dat bewaard is gebleven. De reis was afmattend, maar tegelijkertijd ook zo bijzonder en interessant, dat je ‘alle ontberingen en schoonheden haast aan den lijve ondervindt’, zoals op de achterflap te lezen is.

Het eerste exemplaar van Per Palankijn naar Peking wordt aangeboden aan Ed Kronenburg, voormalig Nederlands ambassadeur in China (Beijing 2017-2019). Het boek is na afloop in de Foyer bij het Auditorium te koop bij de boekentafel van Uitgeverij Verloren.

Uitvoering: harde band
Omvang: 522 blz., geïllustreerd
Prijs: 39,-
ISBN: 9789087049713

NUR: 685/691

Bio Nanet van Braam Houckgeest

Nanet van Braam Houckgeest (1948) studeerde Franse taal- en letterkunde in Groningen en ging daarna naar de Bibliotheekacademie. Ze werkte in de Openbare Bibliotheken van Groningen en Den Haag en ging in 2013 met pensioen. Tijd om aan een nieuw project te beginnen. Ze weet al minstens 50 jaar dat het Memoriaal van haar voorvader bestaat, en was altijd van plan er iets mee te doen. Het resultaat presenteert zij u hier vanmiddag.