Verslag KVVAK-Excursie naar Berlijn november 2023

Het was in oktober 2023 alweer 10 jaar geleden dat de KVVAK voor het laatst op excursie was geweest naar het Museum für Asiatische Kunst, toen nog gevestigd in hetzelfde gebouw als het Ethnologisches Museum te Dahlem. We zijn toen ontvangen door prof. dr. Klaas Ruitenbeek, toenmalig directeur en lid van de KVVAK. Hij vertelde ons over de vergevorderde plannen om beide musea te verhuizen naar het nieuw te bouwen Humboldt Forum op de plaats waar vroeger het Berliner Stadtschloss had gestaan, vlakbij het Museumsinsel. De overblijfselen van het oude paleis waren in 1950 in opdracht van de Oostduitse regering opgeblazen om plaats te maken voor het Palast der Republik met daarin de Volkskammer (het Oost-Duitse parlement) en daarnaast plek voor culturele bijeenkomsten als concerten. Na de hereniging van Oost- en West- Duitsland is het Palast der Republik weer afgebroken en is op dezelfde plek het indrukwekkende Humboldt Forum gebouwd. Van buiten ziet het er gedeeltelijk uit als het vroegere Stadtschloss, maar van binnen biedt het plaats aan een modern museumgebouw, waarin het Ethnologisches Museum en het Museum für Asiatische Kunst een eigen plaats hebben. Het zijn weliswaar aparte afdelingen, maar beide musea werken intensief samen. www.humboldtforum.org

Het nieuwe Museum für Asiatische Kunst is op 23 september 2021 voor het publiek geopend. Het werd dus hoog tijd voor en excursie van de vereniging naar Berlijn en Bruno van der Burg stelde in overleg met de reiscommissie het programma samen. Op donderdag 23 november reisden alle deelnemers op eigen gelegenheid naar Berlijn, waar we elkaar tegen het einde van de middag troffen. De volgende dag werden we om 11 uur verwacht voor een rondleiding in het Museum für Asiatische Kunst langs de nieuwe presentatie.

In de schitterende permanente opstelling worden bepaalde thema’s uitgelicht. Er is nu veel meer ruimte voor de collectie en er kan ruim aandacht worden besteed aan de context van de getoonde objecten.

In de eerste zalen zagen we de overweldigende opstelling van religieuze kunst uit Zuid- en Zuidoost-Azië, maar daarnaast komen allerlei aspecten van Indiase hofkunst en cultuur aan bod. Ook voor oost west relaties is aandacht, er is een speciale opstelling gewijd aan de kunst uit gebieden langs de Noordelijke Zijderoute. Natuurlijk komen China, Japan en Korea ook zelfstandig aan bod. In de door Chinese architect Wang Shu prachtig vormgegeven Chinese kunstzaal staat onder meer een kunstwerk van de Chinese kunstenaar Ai Wei Wei, een huisje gebouwd van blokken gefermenteerde Pu’ ehr thee uit 2016 en een keuze uit het geschenk van 250 kunstvoorwerpen dat de Volksrepubliek China in 1959 aanbood aan de toenmalige DDR.

Behalve een indrukwekkend openbaar depot van Oost-Aziatische keramiek zijn er wisselende tentoonstellingen, waarvoor de onderzoekers van beide musea samenwerken. Bij ons bezoek was er een fraaie en interessante tentoonstelling van Koreaanse kunstvoorwerpen te zien: Ari-Arirang. Korea – Bekoring van een gesloten koninkrijk. De objecten zijn tussen 1870 en 1930 door Duitse diplomaten en reizigers verzameld en zorgvuldig bewaard in het depot van het Ethnologisches Museum, maar kregen lange tijd weinig aandacht.

Om het reusachtige aanbod van beide musea recht te doen is een dag ontoereikend. Als u op eigen gelegenheid naar het Humboldt Forum gaat, kunt u rustig 1 of 2 dagen reserveren voor uw bezoek.

Op zaterdagmorgen werden we ontvangen in het onverwarmde Oude paleis Charlottenburg en zijn we hier uitgebreid rondgeleid door Anette Mertens, onderzoekster van de enorme verzameling Oost-Aziatisch, voornamelijk Chinees en Japans porselein, en conservator Dr. Michaela Völkel. Op het moment wordt er hard gewerkt aan wetenschappelijk verantwoorde beschrijvingen voor een digitale bestandscatalogus van de porseleinverzameling. Omdat een deel van de historische verzamelingen verloren is gegaan door oorlogsgeweld, zijn er tijdens de restauratie van de oorspronkelijke inrichting van de appartementen vergelijkbare stukken aangekocht, zodat bijvoorbeeld het beroemde porseleinkabinet in oude luister kon worden hersteld. Ook voor dit museum geldt, dat enkele uren niet voldoende zijn om alles wat er te zien is te bekijken.

www.spsg.de/en/palaces-gardens/object/charlottenburg-palace-old-palace/

Op zondagmorgen bezochten we een heel ander soort verzameling Aziatisch Kunst, de Feuerle Collectie, die is opgezet door galeriehouder Désiré Feuerle and Sara Puig in 2016. Voor dit museum is een oude bunker uit de tweede wereldoorlog door architect John Pawson, omgebouwd.

Hier geen bijschriften en/of toelichting, de bezoeker krijgt toegang tot enkele grote, vrij donkere ruimtes, waar de voorwerpen fraai worden belicht en verder geheel voor zichzelf moeten spreken. De stichters hebben de bedoeling om de bezoeker een andere kijk op oude kunst te geven. Oude kunst wordt bovendien afgewisseld met hedendaagse kunst uit allerlei landen. Een groot deel van de tentoongestelde werken bestaat uit vroege Khmer sculpturen van de zevende tot de dertiende eeuw. Een uitgebreide verzameling historische Chinese meubels staat eveneens opgesteld als kunstwerken. www.thefeuerlecollection.org

De deelnemers aan deze excursie reisden na dit bezoek weer naar huis, maar zijn zeker nog niet klaar met Berlijn.

Christien Smits, KVVAK reiscommissie