woensdag 24 mei 2023
Verslag excursie KVVAK naar Bath 20 – 23 april 2023
Het was alweer even geleden. De laatste reis die de reiscommissie van de KVVAK had georganiseerd vond plaats in februari 2020, toen we naar Hamburg en Bonn zijn afgereisd. Kort na onze terugkeer werden de eerste reisbeperkingen wegens het coronavirus ingesteld en bleef reizen naar het buitenland lange tijd onzeker. Die tijd ligt gelukkig achter ons.
Het doel van onze nieuwe reis diende zich aan op 26 november 2022, toen Katherine Butler (1967), kunsthistorica en dochter van de Britse verzamelaar Sir Michael Butler (1927-2013), voor onze vereniging een boeiende lezing gaf over de schitterende verzameling Chinees porselein die haar vader bijeenbracht. Zij sloot haar verhaal af met een enthousiaste uitnodiging om de verzameling vooral in het speciaal hiervoor gebouwde museum in Dorset te komen bekijken.
Christine van der Pijl-Ketel, al vele jaren lid van de reiscommissie, ging aan de slag met het programma voor een excursie. Voor allerlei zaken kreeg zij hulp van Bruno van der Burg, die bereid is om zich in te zetten voor de reiscommissie van de KVVAK. Hij is een ervaren organisator.
Christine koos de mooie stad Bath in Somerset als verblijfplaats. Niet alleen is vanaf hier de Butler Collection goed te bereiken, maar we konden in Bath zelf het enige Britse museum bezoeken dat geheel is gewijd aan Oostaziatische kunst. Niet ver van Bath in de stad Bristol konden we bovendien een tentoonstelling bezoeken over Japans porselein.
Na aankomst op donderdag 20 april wandelden wij de volgende morgen door het fraaie historische centrum van Bath naar het Museum of East Asian Art. Hier werden we ontvangen door Ivy Yi Yan Chan, die als conservator werkzaam is voor het museum. Het museum is in de jaren negentig opgericht door Brian McElney (1932-2023), die als advocaat lange tijd werkzaam was in Hong Kong en hier een indrukwekkende verzameling kon opbouwen van voornamelijk Chinese kunst van 5000 jaar voor Chr tot en met eigentijdse Chinese kunst. Na zijn pensionering keerde hij terug naar het Verenigd Koninkrijk en gaf de verzameling een blijvende bestemming in zijn museum in Bath. McElney bleef tot op hoge leeftijd betrokken bij het museum en publiceerde in 2017 zijn persoonlijke herinneringen als verzamelaar in Collecting China: The Memoirs of a Hong Kong Art Addict. Volgens bericht op de website van het Museum of East Asian Art is McElney in de week na ons bezoek is overleden.
Ivy Yi Yan Chan nam royaal de tijd om ons langs de hoogtepunten van de collectie te leiden (Foto 1). Behalve keramiek zijn er ook andere belangrijke kunstvoorwerpen te zien, waar op de website van het museum meer over te lezen is. Op zaterdag 22 april reden wij per taxi door het schitterende landschap van Somerset en Dorset naar de Butler Collection in Mapperton. In het particuliere museum dat in 2009 vlakbij het woonhuis van Michael Butler werd gebouwd staat de prachtige verzameling zeventiende eeuws Chinees porselein opgesteld zonder vitrines. Butler vond het van groot belang dat de honderden stukken die hij in vijf decennia verzamelde (hij sprak zelf over ‘potten’) door bezoekers aangeraakt kunnen worden. Hij richtte zich voornamelijk op de zogenoemde Overgangsperiode (ca. 1625- ca. 1661). Hoewel Chinese porseleinproducenten het in deze tijd wegens oorlogen grotendeels zonder keizerlijke opdrachten moesten stellen, zagen zij kans om verrassend en vaak bijzonder verfijnd beschilderd porselein te maken. Michael Butler vond dat naar de Overgangsperiode veel te weinig studie was verricht en wijdde zich daarom zelf aan het onderzoek.
Katherine Butler ontving ons hartelijk, samen met haar partner Kyril en de imposante en aanhankelijke zwarte Russische terrier Bobo. Katherine werkte vanaf 2004 nauw met haar vader samen bij het beschrijven en onderzoeken van zijn collectie. Na zijn dood in 2013 zette zij dit werk voort, bijgestaan door haar broer Charles. Een weerslag van haar onderzoek publiceerde zij samen met Teresa Canepa in ‘Leaping the Dragon Gate’, waarover zij tijdens de lezing voor onze vereniging uitvoerig vertelde. Wij vonden het heel bijzonder hoe Katherine ons tijdens de rondleiding vol vertrouwen enkele schitterende stukken liet vasthouden om ze beter te kunnen bekijken. Zij liet onder meer zien hoe de ogenschijnlijk lieflijke taferelen die zijn geschilderd op het porselein kunnen verwijzen naar waargebeurde verhalen. Verzamelen betekent voor haar vooral die stukken zoeken die helpen om het verhaal van de ontwikkeling van Chinees porselein in de zeventiende eeuw te vertellen. Alle stukken in het museum moeten gezien worden als onderdeel van een gezamenlijke geschiedenis. Ze hoeven daarom niet altijd van superieure kwaliteit te zijn om toch van belang te zijn.
Als afsluiting van de rondleiding zijn wij met Katherine de heuvel achter het museum opgelopen, waar Michael Butler begraven ligt naast het prachtige gedenkteken in de vorm van een archaïsche jade cong. Als afsluiting van ons bezoek reden wij met Katherine naar haar schitterende zeventiende eeuwse landhuis Waterston Manor, waar zij ons gastvrij een heerlijke lunch aanbood.
Op de laatste dag van de excursie, zondag 23 april, was het tijd voor ons bezoek aan het Bristol Museum and Art Gallery. Hier gaf assistent-conservator Amy Raphael een enthousiaste toelichting op de tentoonstelling The Art of Japanese Porcelain, waarin de ontwikkeling van het Japanse porselein was te volgen vanaf het begin van de zeventiende eeuw. (Foto 3).We kregen luxegoederen te zien die Japanse pottenbakkers ontwikkelden om te voldoen aan de vraag vanuit Europa en Noord-Amerika, maar ook het Japanse porselein dat meer tegemoetkwam aan de smaak van Japanners. Hier was opnieuw een groot deel van de getoonde voorwerpen afkomstig uit een privécollectie. Miss Irene Finch (1918-2019) had tijdens haar leven vooral Japanse keramiek verzameld uit de periode 1720-1820 en schonk haar uitgebreide verzameling in 2012 aan het Bristol Museum and Art Gallery.
In de vaste opstelling van het enorme museum in Bristol is nog veel meer Aziatisch porselein te zien, onder andere afkomstig uit de grote collectie Chinese keramiek, jade en glas verzameld door Ferdinand N. Schiller. We kwamen tijd tekort om alles te bekijken.
Deze inspirerende excursie naar Bath heeft ons weer eens laten zien hoe belangrijk hartstochtelijke verzamelaars zijn voor de overdracht van kennis en onderzoek naar Aziatische keramiek.
Geschreven door Christien Smits